Kanser, günümüzde özellikle gelişmekte olan ülkelerde hızla artıyor. Bu duruma doğal yaşamdan uzaklaşmanın neden olduğu söylenebilir. Oysa kanserden korunma, en etkili, en ucuz ve en risksiz yöntem. İstanbul Aydın Üniversitesi VM Medical Park Florya Hastanesi Medikal Onkoloji Uzmanı Doç. Dr. Meral Günaldı, kanserin nedenlerini ve korunma yöntemlerini anlattı.
YAŞAM KOŞULLARI ÇOK ÖNEMLİ
Günaldı’ya göre, kanserlerin yaklaşık yüzde 85-90’ı yaşam tarzı ve çevresel faktörler gibi, potansiyel olarak kontrol edilebilen nedenlere bağlı. Bilimsel veriler, kanserin önlenebilen bir hastalık olduğunu gösteriyor. Günaldı, kansere yol açtığı düşünülen nedenleri ise şöyle sıralıyor:
TÜTÜN: Kanserden ölümlerin yüzde 30’u tütünle ilişkili. Sigara içimi dışında pipo, puro kullanımı veya tütünün çiğnenmesi, enfiye uygulaması da riski artırıyor. Ayrıca pasif içicilik olarak tanımlanan, kapalı yerlerde uzun süre sigara dumanına maruz kalma da riski artırıyor.
BESLENME: Kansere bağlı ölümlerin yaklaşık yüzde 35’i, kötü beslenme kaynaklı. Liften zengin gıdalarla beslenmek, kolorektal (sindirim sistemi) ve hormonla ilişkili kanserlerin riskini azaltır. Meyve ve sebzelerdeki vitaminlerin, selenyum, magnezyum ve kalsiyumun DNA tamiri, bağışıklık sistemi üzerinden ve antioksidan olarak koruyucu etkisi olabileceği bildirilmiştir. Öte yandan alkol alımı, ağız boşluğu, karaciğer ve pankreas kanseriyle ilişkilidir. Ölümlerin yüzde 3-4 kadarından sorumludur.
CİNSEL DAVRANIŞ-ÜREME FONKSİYONLARI: Kansere bağlı ölümlerin yüzde 7’si bunlara bağlıdır. Erken adet görme, geç menopoz, geç ilk doğum veya hiç doğum yapmamış olmak, meme ve yumurtalık kanseri riskini artırır. Çok partnerle ilişki, kötü genital hijyen, erken cinsel yaşam ve çok doğum yapmak, HPV (insan papilloma virüsü) ile ilişkili olarak serviks (rahimin vajinaya açıldığı yer) kanseri riskini artırır.
ÇEVRESEL FAKTÖRLER: Asbest, radon, nikel, uranyum gibi kanserojenler, kansere bağlı ölümlerin yüzde 4’ünden sorumludur. Akciğer ve cilt kanseri başta olmak üzere pek çok kansere yol açabilir.
FİZİKSEL ETKENLER: Kansere bağlı ölümlerin yüzde 3 kadarı ultraviyole ışınları ve iyonize radyasyonlara bağlıdır. Cilt kanserleriyle ultraviyole; tiroid kanseri, lösemi ve lenfomalar başta olmak üzere pek çok tümörle de radyasyon arasında ilişkiler bilinmektedir.
GENETİK FAKTÖRLER: Çeşitli kanser türlerinde ailesel faktörler etkilidir. Örneğin, ailesinde meme veya yumurtalık kanserlerinin bulunduğu kişiler yüksek risk grubundadır. Ancak kanser gelişme riski yüzde 100 değildir. Bu oran yüzde 30-85 arasında değişebilir. Bu kişilere risk azaltıcı tedaviler ya da ayrı bir tarama programı uygulanmaktadır.
KANSERDEN KORUNMADA UYULMASI GEREKENLER
-Sigara içmeyin, içirmeyin.
-Haftada 3-5 gün düzenli egzersiz yapın.
-Şişmanlamayın.
-Günde 4-5 porsiyon meyve ve sebze yiyin.
-Diyette doymuş yağ miktarını en aza indirin.
-Günde bir kez düşük dozda aspirin alınmalı (kolon kanserinde koruyucu etkidedir).
-Alkol kullanmayın ya da en aza indirin.
-Güneş yanıkları ve uzun güneş banyolarından kaçının.
-50 yaş üzeri kadınlar yılda bir, 40-49 yaş arasındakiler ise 1 veya 2 yılda bir mamografi incelemesi yaptırmalı.
-20 yaş üzeri her kadın ayda bir kendi memesini muayene etmeli.
